Projekat: Zloupotreba oružja i rodno zasnovano nasilje28Oct2016
Srbija na drugom mestu u svetu po posedovanju oružja na 100 stanovnika, kampanje za legalizaciju neubedljive
Poslednja akcija prikupljanja nelegalnog oružja koju je Ministarstvo unutrašnjih poslova (MUP) Republike Srbije započelo 1. jula ove godine, završava se 1. novembra. Iako je početak akcije korenspondirao sa tragičnim ubistvom u Žitištu koje je počinjeno nelegalnom puškom, čin nasilja nije iskorišćen da motiviše građane da predaju svoje oružje u nelegalnom posedu. Akcija je osmišljena da se oružje predaje policiji, dok građani neće biti pitani o njegovom poreklu, niti će krivično odgovarati zbog njegovog posedovanja. Prema podacima koje je N1 dobio, u prethodna četiri meseca predato je: 33.000 komada municije, oko 600 komada vatrenog oružja (100 automatskog oružja) i 220 bombi i minsko-eksplozivnih sredstava. Poređenja radi u tromesečnoj akciji 2015. godine predato je oko 2.200 komada oružja, 160.434 komada municije, 979 bombi i 128 eksplozivnih sredstava.
Iako konačne rezulate akcije legalizacije oružja treba sačekati, može se reći da je ponovo propuštena prilika za daleko snažniju kampanju u javnosti i posebno, ukazivanje građanima da se suprotno utisku koji javnost stiče na osnovu pisanja medija, u Srbiji po apsolutnom broju smrtnih ishoda porodično nasilje ima primat u odnosu na kriminalne obračune, i da se oružani incidenti dešavaju ispred obdaništa, u crkvi, na groblju, na radnom mestu te da u zapravo Srbiji nema bezbednih prostora. Kao što je pokazao zločin u Žitištu, svaki građanin može biti žrtva oružanih incidenata, a vrlo često građani znaju da njihove komšije i susedi poseduju neprijavljeno oružje, ali ne žele da prijave takve slučajeve "jer gledaju svoja posla".
U analizi Centra za istraživanje javnih politika urađene za potrebe UNDP/Centra za kontrolu malokalibarskog i lakog naoružanja u Jugoistočnoj i Istočnoj Evropi (SEESAC), 2015. godine 72% analiziranih oružanih incidenata dogodilo se među ljudima koji su u međusobno bliskim odnosima, među prijateljima, komšijama, i u porodici, a u slučaju nasilja u porodici, u više od 50% slučajeva upotrebe oružja završilo se smrtnim ishodom, pri čemu su žene pet puta češće bile žrtve nego počinioci. U kontekstu akcija legalizacije oružja, značajan nalaz te analize je da je oko 80% oružja korišćenog u oružanim incidentima moglo je biti legalizovano.
Direktorka Centra Svetlana Đurđević-Lukić je u autorskom tekstu za nedeljnik NIN (izdanje od 7.7.2016) objavljenom povodom zločina u Žitištu i nove kampanje za legalizaciju oružja posebno analizirala razloge neuspeha prethodnih akcija prikupljanja oružja (2015. je prikupljeno samo 1% ilegalnog oružja), a koje proizilaze iz nedovoljno osmišljenog i diversifikovanog pristupa takvim akcijama. Ona je kao primere dobrih praksi izdvojila kampanje koje su sprovele zemlje u regionu: u Hrvatskoj je primenjen direktan otkup (buy-back cash), u Bosni i Hercegovini je organizovana lutrija sa vrednim nagradama, dok su u Albaniji dodeljivana sredstava za razvoj opštinama koje se pokažu kao najuspešnije u registraciji oružja (weapons for development). Zahvaljujući Svetlaninoj ekspertizi u ovoj oblasti, CENTAR je započeo projekat o zloupotrebi oružja i rodno zasnovanog nasilja a koji je podržan od strane ambasade Kraljevine Holandije u Srbiji. Više detalja o istraživanju možete pogledati na ovom linku.
Važnost prikupljanja nelegalnog oružja u Srbiji je posebno je važna jer je prema listi zemalja sa najvećim brojem oružja na 100 stanovnika, a koju je objavio britanski Telegraph Srbija na drugom mestu (75.6), nakon Sjedinjenih Američkih Država (112.6). Kao razlozi rasprostranjenosti oružja navode se nasleđe ratova iz 1990-ih i zakoni o posedovanju oružja koji su ocenjeni kao liberalni prema evropskim standardima. Srbija prednjači po broju oružja ispred Jemena, Švajcarske, Kipra i Saudijske Arabije. Telegraph je svoj tekst utemeljio u podacima dobijenih od Small Arms Survey i drugih dostupnih baza podataka.
Prema podacima koji se navode u domaćim izvorima u Srbiji ima između 200.000 i 900.000 komada nelegalnog oružja.
Photo source: Telegraph